TΡΑGIK

Όποιος ζει στην Ελλάδα, ή μάλλον ακόμα καλύτερα, όποιος μιλάει ελληνικά θα έχει δει ή τουλάχιστον θα έχει ακούσει για την τελευταία διαφήμιση γνωστής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας. Σκοπός της εταιρείας είναι να προμοτάρει μια νέα υπηρεσία η οποία θα δίνει στον χρήστη τη δυνατότητα να ελέγχει το λογαριασμό του ώστε να μην του ξεφύγει η χρέωση και βγει ο ίδιος εκτός προϋπολογισμού. Ο σάλος που προκλήθηκε οφείλεται προφανώς στην ίδια τη διαφήμιση και όχι στην προσφορά για την οποία δημιουργήθηκε. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο αυτό βέβαια. Ελάχιστες διαφημίσεις έχουν απομείνει που να αφορούν αποκλειστικά το προσφερόμενο προϊόν ή υπηρεσία και αυτές αφήνουν συνήθως ένα αίσθημα περασμένης εποχής και παρακμής. Η συγκεκριμένη πάντως πέτυχε τόσο πολύ επειδή το μεγαλύτερο μέρος της δεν αναφέρεται άμεσα(ενδεχομένως ούτε καν έμμεσα) στην ίδια την προσφορά αλλά δημιουργεί ένα ολόκληρο σκηνικό σε σημείο που ,αν απουσίαζε το τρίτο μέρος όπου δίνεται με σαφήνεια η ίδια η προσφορά, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί ένα έξυπνο τηλεοπτικό σκετσάκι μιας άσχετης με την εταιρεία τηλεοπτικής εκπομπής. Ας προχωρήσουμε όμως στα καθέκαστα.

       Το σκετσάκι ξεκινάει με την εικόνα ενός χωριάτη. Η «ιδιότητα» του αυτή γίνεται ξεκάθαρη από την πρώτη στιγμή καθώς παρουσιάζεται αρχικά στη μέση ενός χωραφιού, στην επόμενη σκηνή ανάμεσα σε αγελάδες και στην τρίτη σκηνή ανάμεσα σε πρόβατα( προφανώς πρόκειται για μεγαλοκαρχαρία). Κεντρικός άξονας γίνεται ο έρωτας αυτού του ανθρώπου με μια χωριατοπούλα η οποία φαίνεται σε κάποιες περιπτώσεις να μεγαλοπιάνεται καθώς απ’τη μία δεν καταδέχεται να ανέβει στο αγροτικό, χρησιμοποιεί μια αγγλική έκφραση στη θέα του χωριάτη επάνω στο γαϊδούρι και εντέλει κολακεύεται και πέφτει στα δίχτυα του όταν της δείχνει το lap-top στην αρχή και το smart phone στη συνέχεια(επιβεβαιώνεται ο χαρακτηρισμός μου περί μεγαλοκαρχαρία). Το κωμικό αποτέλεσμα έρχεται από την αντίθεση των ταπεινών αυτών ανθρώπων(ταπεινών σε εμφάνιση, σε καταγωγή, σε επάγγελμα, στον τρόπο προφοράς των αγγλικών) με την εικόνα πραγμάτων που αποτελούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Ούτε αυτό το κωμικό θέμα είναι πρωτόγνωρο βέβαια. Παραδείγματα κωμικών ηρώων που κάνουν πράγματα που δεν ταιριάζουν με την ταπεινή καταγωγή τους υπάρχουν πάμπολλα. Υπάρχουν στον Αριστοφάνη, υπάρχουν στους Μίμους του Θεόκριτου, υπάρχουν στον Πλαύτο και βέβαια στον Μολιέρο. Το ενδιαφέρον στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι αυτό το κωμικό μοτίβο μπαίνει στα πλαίσια μιας διαφήμισης.

        Η διαφήμιση αυτή δεν έπεσε απ’τον ουρανό φυσικά. Είναι απλά η πιο επιτυχημένη και η πιο χαρακτηριστική από μια αρκετά μεγάλη ομάδα παρόμοιων διαφημίσεων, διαφημίσεων που στην συντριπτική τους πλειονότητα αφορούν εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Κοινό γνώρισμα όλων αυτών είναι η κωμική εμφάνιση του παραδοσιακού τύπου ανθρώπου είτε αυτός είναι αγρότης, είτε μιλάει με βαριά κρητική προφορά, είτε πουλάει λουκάνικα έξω απ’το γήπεδο. Αυτός ο τύπος ανθρώπου που πριν από κάποια χρόνια ενδεχομένως δεν θα παρατηρούνταν σαν κάτι το ιδιαίτερο, μπαίνει στο περιθώριο της Ελλάδας της ευρυζωνικότητας, του υπερσύγχρονου αεροδρομίου και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που υποτίθεται ότι θα μας οδηγήσουν επιτέλους σε μια οικονομία με δυτικοευρωπαϊκές δομές. Δεν υπαινίσσομαι ,βέβαια, ότι οι διαφημιστές ενσυνείδητα και μετά από συνεννοήσεις μπαίνουν σε αυτό το κλίμα της απότομης μετάβασης στην βορειοευρωπαϊκή κουλτούρα. Τους θεωρώ ωστόσο αρκετά έξυπνους ώστε να αντιληφθούν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και να προσελκύσουν το κοινό ανάλογα με αυτήν.

        Απ΄την άλλη, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος που εμφανίζεται ο παραδοσιακός αυτός τύπος Έλληνα σε διαφημίσεις πέραν των τεχνολογικών προϊόντων και υπηρεσιών. Σε κάποια διαφήμιση για παράδειγμα φέτας, ο νεαρός πελάτης θα μάθει το «μυστικό» της γεύσης από κάποιον συμπαθητικό κύριο με μουστάκι ο οποίος θα ζεί σε ένα απομακρυσμένο χωριό. Ο άνθρωπος αυτός θα παρουσιάζεται με το κύρος του ειδικού επάνω στο θέμα και ακριβώς για να μην χάσει αυτό το κύρος του θα μιλήσει με μια προφορά που θα είναι ή θα μοιάζει πάρα πολύ με την αθηναϊκή γλωσσική νόρμα.

        Η χώρα μας πολλές φορές προσπάθησε να αποκοπεί από την παραδοσιακή της πλευρά και να διαβεί απαλλαγμένη από αυτό το «βάρος», τις πύλες της νεωτερικότητας. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής μπαίνει στο περιθώριο και αντιμετωπίζεται είτε στολισμένος με την γοητεία του φολκλόρ είτε ως κάτι δήθεν ξένο και αστείο. Κάθετι που θα αποκλίνει από την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας πρέπει να χαθεί μια και καλή. Πιο καταφανές παράδειγμα αποτελούν τα νομοσχέδια για την παιδεία είτε αυτά αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είτε τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ. Το πέρασμα από το ένα επίπεδο στο επόμενο δεν γίνεται ομαλά αλλά κανονιστικά και εντελώς βιαστικά. Οι ελληνικές ιδιομορφίες όχι μόνο δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη αλλά προσπαθούν πάση θυσία να κρυφτούν κάτω από το εκσυγχρονιστικό χαλί.

         Δεν είμαι σε καμία περίπτωση αντίθετος με το να δοθεί μια ώθηση προς την εξοικείωση με την τεχνολογία και προς την ανανέωση διαφόρων αναχρονιστικών και βραδυκίνητων λειτουργισμών του κράτους αρκεί αυτό να τεθεί υπό συγκεκριμένες βάσεις και όχι πρόχειρα και ερασιτεχνικά. Άλλωστε δεν ξέρω τι είδους πρόοδος είναι αυτή στην οποία θα πληρώνω μέσω ίντερνετ τους φόρους μου οι οποίοι θα πηγαίνουν σε ιερείς-δημοσίους υπαλλήλους ή θα βλέπω με ψηφιακό δέκτη και σε HD κάφρους να καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμα τους, πέρασμα το οποίο θα τυχαίνει να περνά από υπερσύγχρονα στάδια.